Over de Europese Unie wordt van alles gezegd. Op verjaardagen, in talkshows, of gewoon op de markt als iemand moppert over de prijs van tomaten. En eerlijk : soms betrap ik mezelf er ook op dat ik een cliché herhaal zonder het echt te checken. Daarom leek het me goed om zes hardnekkige ideeën over de EU eens onder de loep te nemen.
Want sommige verhalen blijven maar rondzingen, terwijl ze gewoon niet kloppen. Een tip : wie meer verdieping wil, kan ook eens kijken op https://concordeurope.net, daar vind je veel nuchtere analyses.
1. “Brussel beslist alles, wij hebben niks te zeggen”
Dit hoor je zo vaak. Alsof er in Brussel een stelletje onbekende ambtenaren met een wijzend vingertje onze regels opleggen. Maar feit is : ministers en gekozen Europarlementariërs uit alle landen zitten daar aan tafel. Als Nederland niet oplet, dan is dat eerder ons eigen probleem. Hoe vaak stemde de Tweede Kamer nou écht tegen Europese wetten ? Best zelden eigenlijk.
2. “De EU kost ons alleen maar geld”
Ja, Nederland betaalt mee. Net als elk ander lid. Maar het idee dat het een soort bodemloze put is, gaat mank. We krijgen ook veel terug : subsidies voor boeren in Drenthe, onderzoeksgeld voor universiteiten in Delft, steun bij crises. Denk terug aan de coronatijd : zonder gezamenlijke vaccinaankoop hadden we waarschijnlijk veel langer moeten wachten.
3. “De EU is een superstaat in wording”
Dat spookbeeld van een Europese superstaat duikt telkens weer op. Maar kijk eens nuchter : landen houden nog steeds hun eigen belastingstelsel, hun politie, hun zorg. De EU gaat over grensoverschrijdende zaken : handel, milieu, migratie. Ik vind dat eerlijk gezegd logisch. Wil je dat elk land z’n eigen regels voor vliegtuigen maakt ? Dat zou pas chaos zijn.
4. “Bureaucratie in Brussel verstikt alles”
Ja, er zijn veel regels. Soms misschien te veel. Maar vaak gaat het juist om duidelijkheid : één norm voor stopcontacten, één standaard voor voedselveiligheid. Persoonlijk vind ik dat een stuk handiger dan elke keer een adapter moeten kopen als je naar Spanje gaat. En voor ondernemers scheelt het bergen papierwerk dat er überhaupt één markt bestaat.
5. “De EU bemoeit zich met onze cultuur”
Serieus ? Ik heb nog nooit een Brusselse richtlijn gezien die voorschrijft hoe wij Sinterklaas moeten vieren of welke kaas er op de Hollandse markt mag liggen. Cultuurbeleid is grotendeels nationaal. De EU stimuleert vooral uitwisseling en projecten. Een vriend van mij kon dankzij Erasmus een jaar in Italië studeren. Zeg nou zelf : dat is eerder een verrijking dan een bedreiging.
6. “We kunnen beter gewoon uit de EU stappen”
Dit is misschien wel het gevaarlijkste misverstand. Alsof de EU een abonnement is waar je morgen mee kunt stoppen zonder gevolgen. Kijk naar het VK en de Brexit : jarenlange onderhandelingen, bedrijven die wegtrokken, grensproblemen in Noord-Ierland. Natuurlijk kun je kritiek hebben op hoe de EU werkt, ik ook. Maar uitstappen lost zelden iets op, het creëert meestal nieuwe hoofdpijndossiers.
Tot slot
De Europese Unie is niet perfect. Echt niet. Maar veel van de verhalen die blijven hangen zijn vooral gebaseerd op halve waarheden of oude mythes. Als we het gesprek voeren – op straat, in de kroeg, in de politiek – laten we dan tenminste vertrekken vanuit feiten. Want alleen dan kunnen we bepalen : wat willen we veranderen, en wat werkt eigenlijk best goed ?