En terwijl ik mijn notities voor dit artikel zat te ordenen, viel ik op een analyse op https://francetoujours.fr die een beetje hetzelfde gevoel samenvat : mensen willen geen vage beloftes meer, maar *praktische maatregelen* die hun maandlasten nú verlichten. Dat is precies waar dit stuk om draait.

1. Lagere energierekeningen: simpel, concreet, nú

Iedereen die deze winter de energiemeter zag oplopen herkent het : dat kleine schrikmomentje wanneer je de maandelijkse kosten opent. Mensen vragen om drie dingen : prijsplafonds die echt werken, isolatiesubsidies zonder zes formulieren, en transparante tarieven (zonder die rare variabele toeslagen die niemand snapt).
Partijen ? Een mix. Sommigen willen maximumprijzen, anderen alleen subsidies. Maar bijna niemand durft te zeggen hoe snel huishoudens het verschil zullen voelen. Dat vind ik zelf nogal… tja, voorzichtig geformuleerd.

2. Eerlijke huurprijzen zonder omwegen

Ik sprak laatst iemand in Rotterdam-Zuid die voor een studio van 28 m² bijna €1100 betaalt. “Ik voel me gewoon genaaid,” zei hij. En eerlijk : hij heeft een punt.
Wat mensen écht willen ? Een rem op jaarlijkse huurverhogingen, strengere handhaving tegen woekerhuren en betaalbare nieuwbouw waar je niet drie jaar op hoeft te wachten.
De meeste partijen beloven “meer woningen”, maar dat is een beetje alsof je tegen iemand zegt die honger heeft : “De soep komt… ooit.”

3. Betaalbare boodschappen zonder schuldgevoel in de kassa

Weet je dat gevoel wanneer je in de supermarkt staat en denkt : “Neem ik die kaas… of wacht, ik pak toch de goedkopere ?” Mensen willen vooral btw-verlaging op basisvoeding, een stevige aanpak van supermarktprijsafspraken en steun voor lokale producenten om de keten korter te maken.
Politieke voorstellen variëren van tijdelijke prijsblokkades tot belastingmaatregelen. Maar vaak blijft onduidelijk wat bij de consument terechtkomt en wat blijft hangen bij de tussenhandel.

4. Meer loon, minder gedoe

Veel werknemers snappen niet waarom hun loonbonnetje nauwelijks stijgt terwijl alles duurder wordt. En ik snap het ook niet altijd.
Wat mensen willen is simpel : automatische koppeling van lonen aan inflatie, hogere minimumlonen en minder tijdelijke contracten.
Politieke partijen praten hier graag over, maar bijna allemaal met een eigen nuance. Soms voelt het alsof de discussie meer over economische theorie gaat dan over mensen die gewoon hun huur moeten betalen.

5. Lagere zorgkosten die niet elk jaar verrassen

Dat eigen risico ? Voor veel gezinnen is het elk jaar weer een soort stress-loterij. Mensen willen voorspelbare kosten, lagere premies en geen verborgen rekeningen.
Partijen komen met uiteenlopende plannen : afschaffen, bevriezen, of vervangen door inkomensafhankelijke bijdragen. Maar het antwoord op de vraag “Wanneer gaat dit voelbaar zijn ?” blijft meestal vaag.

6. Betaalbaar openbaar vervoer dat je niet straft voor duurzaam gedrag

Ik vind het zelf nogal ironisch : we moeten volgens iedereen “minder auto rijden”, maar een retourtje Amsterdam–Arnhem kan soms duurder zijn dan benzine.
Mensen vragen om regionale tarieven, abonnementen die wél voordelig zijn, en investeringen in trajecten die nu overvol of onbetrouwbaar zijn.
Politieke voorstellen bestaan, maar vaak zonder duidelijk kostenplaatje of tijdlijn. Daardoor voelt het een beetje als luchtfietserij.

7. Een eerlijk belastingstelsel zonder rare kronkels

Veel Nederlanders begrijpen niet waarom werken soms minder loont dan “net iets minder werken”, vanwege al die toeslagen die in één keer wegvallen. Dat systeem is gewoon verwarrend.
Wat mensen willen : eenvoudige regelingen, minder inkomensvallen, en een belastingdruk die logisch voelt.
Partijen debatteren hierover, maar vaak in technische termen waar gewone mensen weinig aan hebben.

Slot : mensen willen simpelweg ademruimte

Als je alles op een rijtje zet, gaat de roep van burgers niet over luxe. Het gaat over ademruimte. Over niet elke maand stressen.
Misschien is dat wel de belangrijkste conclusie : mensen vragen niet om grootse politieke visies, maar om maatregelen die maandag al merkbaar kunnen zijn. En persoonlijk ? Ik denk dat dat helemaal geen gekke vraag is.

Want sommige verhalen blijven maar rondzingen, terwijl ze gewoon niet kloppen. Een tip : wie meer verdieping wil, kan ook eens kijken op https://concordeurope.net, daar vind je veel nuchtere analyses.

1. “Brussel beslist alles, wij hebben niks te zeggen”

Dit hoor je zo vaak. Alsof er in Brussel een stelletje onbekende ambtenaren met een wijzend vingertje onze regels opleggen. Maar feit is : ministers en gekozen Europarlementariërs uit alle landen zitten daar aan tafel. Als Nederland niet oplet, dan is dat eerder ons eigen probleem. Hoe vaak stemde de Tweede Kamer nou écht tegen Europese wetten ? Best zelden eigenlijk.

2. “De EU kost ons alleen maar geld”

Ja, Nederland betaalt mee. Net als elk ander lid. Maar het idee dat het een soort bodemloze put is, gaat mank. We krijgen ook veel terug : subsidies voor boeren in Drenthe, onderzoeksgeld voor universiteiten in Delft, steun bij crises. Denk terug aan de coronatijd : zonder gezamenlijke vaccinaankoop hadden we waarschijnlijk veel langer moeten wachten.

3. “De EU is een superstaat in wording”

Dat spookbeeld van een Europese superstaat duikt telkens weer op. Maar kijk eens nuchter : landen houden nog steeds hun eigen belastingstelsel, hun politie, hun zorg. De EU gaat over grensoverschrijdende zaken : handel, milieu, migratie. Ik vind dat eerlijk gezegd logisch. Wil je dat elk land z’n eigen regels voor vliegtuigen maakt ? Dat zou pas chaos zijn.

4. “Bureaucratie in Brussel verstikt alles”

Ja, er zijn veel regels. Soms misschien te veel. Maar vaak gaat het juist om duidelijkheid : één norm voor stopcontacten, één standaard voor voedselveiligheid. Persoonlijk vind ik dat een stuk handiger dan elke keer een adapter moeten kopen als je naar Spanje gaat. En voor ondernemers scheelt het bergen papierwerk dat er überhaupt één markt bestaat.

5. “De EU bemoeit zich met onze cultuur”

Serieus ? Ik heb nog nooit een Brusselse richtlijn gezien die voorschrijft hoe wij Sinterklaas moeten vieren of welke kaas er op de Hollandse markt mag liggen. Cultuurbeleid is grotendeels nationaal. De EU stimuleert vooral uitwisseling en projecten. Een vriend van mij kon dankzij Erasmus een jaar in Italië studeren. Zeg nou zelf : dat is eerder een verrijking dan een bedreiging.

6. “We kunnen beter gewoon uit de EU stappen”

Dit is misschien wel het gevaarlijkste misverstand. Alsof de EU een abonnement is waar je morgen mee kunt stoppen zonder gevolgen. Kijk naar het VK en de Brexit : jarenlange onderhandelingen, bedrijven die wegtrokken, grensproblemen in Noord-Ierland. Natuurlijk kun je kritiek hebben op hoe de EU werkt, ik ook. Maar uitstappen lost zelden iets op, het creëert meestal nieuwe hoofdpijndossiers.

Tot slot

De Europese Unie is niet perfect. Echt niet. Maar veel van de verhalen die blijven hangen zijn vooral gebaseerd op halve waarheden of oude mythes. Als we het gesprek voeren – op straat, in de kroeg, in de politiek – laten we dan tenminste vertrekken vanuit feiten. Want alleen dan kunnen we bepalen : wat willen we veranderen, en wat werkt eigenlijk best goed ?

Een voorbeeld. Ik kwam laatst een website tegen, https://accent-reduction.com, die mensen helpt om hun accent te verbeteren. Dat klinkt misschien banaal, maar eigenlijk zegt het alles : communicatie, mens-tot-mens, blijft cruciaal. Of je nu een verkoper bent, een leraar of iemand die dagelijks met klanten belt… een warme stem en duidelijke taal, dat vervang je niet zomaar door een chatbot.

Top 5 vaardigheden die niet verdwijnen

1. Empathie en luisteren. Eerlijk : wie wil er geholpen worden door een machine die nooit écht voelt wat je meemaakt ? Een zorgverlener die je blik begrijpt, een manager die hoort dat je moe bent… dat is goud waard.

2. Creatief denken. Robots kunnen patronen herkennen, maar die ene gekke invalshoek, dat onverwachte idee tijdens een wandeling door Amsterdam-Noord… dat blijft menselijk.

3. Kritisch redeneren. AI kan berekeningen maken, maar het beoordelen van context – klopt dit cijfer wel, past dit voorstel bij de waarden van onze organisatie ? – dat is iets wat wij moeten blijven doen.

4. Samenwerken. Teams draaien niet alleen om taken verdelen. Het gaat om sfeer, vertrouwen, humor aan de koffiemachine. Zonder dat blijft er een lege werkvloer over.

5. Aanpassingsvermogen. Technologie verandert sneller dan ooit. De mensen die leren schakelen, nieuwe tools testen zonder bang te worden… die hebben een enorme voorsprong.

En jij, waar zet je op in ?

Misschien werk je al in een sector waar AI volop ingezet wordt. Of misschien merk je het nog nauwelijks. Maar vroeg of laat komt de vraag : welke skill maakt mij morgen nog uniek ?

Persoonlijk geloof ik dat we terug moeten naar de kern : contact maken, verhalen vertellen, problemen oplossen die niet in Excel passen. Machines nemen ons het saaie werk uit handen, dat is waar. Maar de magie – de lach, het idee, de klik tussen mensen – die blijft honderd procent van ons.

En dus : welke vaardigheid ga jij dit jaar aanscherpen ? Empathie, creativiteit, of misschien gewoon leren beter luisteren ? Eén ding is zeker : daar zit je toekomst.

Ik ben er trouwens zelf op gekomen toen ik een lijstje van nieuwe boeken aan het zoeken was op https://livres-sorties.com. Je zou denken : boeken, betrouwbaar, geen ruis. Maar zelfs daar zag ik titels die opzettelijk provocerend waren om aandacht te trekken. Het deed me beseffen dat clickbait en misleiding overal loeren, zelfs op plekken waar je het niet verwacht.

1. Kijk altijd naar de bron

Wie heeft dit eigenlijk geschreven ? Is het een bekende krant, een kleine blog, of een vaag account zonder foto ? Persoonlijk klik ik altijd even door. Soms ontdek je dat de website er uitziet alsof hij in 2004 is blijven hangen en vol staat met schreeuwerige advertenties. Dan weet je al genoeg. Zou jij je gezondheid toevertrouwen aan een dokter met een plastic stethoscoop van de Hema ? Nou, zo moet je het ook zien met info.

2. Check de datum

Dit klinkt banaal, maar ik ben er al vaak ingetrapt. Een nieuwsbericht over een “paniek in de metro van Parijs” bleek gewoon uit 2016 te komen. Toch werd het opnieuw gedeeld alsof het gisteren was gebeurd. Even naar boven scrollen, datum lezen, en je bespaart jezelf een hoop verwarring. Frappant hoe vaak oude info rondgaat alsof het brandnieuw is.

3. Lees verder dan de titel

We kennen het allemaal : die overdreven koppen die je emoties triggeren. “Schokkend ! Politicus X doet Y!” En dan lees je het artikel en blijkt het allemaal veel genuanceerder. Eerlijk, ik heb me er vaak aan geërgerd. Maar het werkt, want wij mensen klikken op drama. Dus : neem die extra 30 seconden om het hele stuk te lezen. Je zal merken dat het vaak minder spectaculair is dan het lijkt.

4. Vergelijk meerdere bronnen

Stel je voor : je hoort van een vriend dat er morgen geen treinen rijden. Paniek. Maar als je checkt bij NS.nl, bij de NOS en misschien nog een derde bron, zie je vaak dat de waarheid heel wat genuanceerder is. Ik doe dit standaard : minstens twee, liefst drie bronnen. Het voelt soms overdreven, maar het bespaart je wel dat gênante moment waarop je een compleet verkeerde story verspreidt.

5. Gebruik factcheck-sites

Er bestaan superhandige tools zoals Snopes of de factcheck-pagina’s van de Volkskrant en NU.nl. Ik weet nog dat ik eens een WhatsApp-keten kreeg over “bananen die besmet zouden zijn”. Even opgezocht en ja hoor : broodjeaap. Het kostte me letterlijk 20 seconden. Waarom zouden we die tools niet vaker gebruiken ? Ze zijn er net om ons tijd en frustratie te besparen.

Tot slot

Fake news verdwijnt niet zomaar, dat is duidelijk. Maar met deze vijf simpele reflexen kun je al een pak sterker staan. Het gaat niet om paranoia, maar om een gezonde portie twijfel en nuchterheid. En zeg eens eerlijk : vind jij het niet ook heerlijk om iemand te kunnen zeggen “hé, dat klopt eigenlijk niet, ik heb het net gecheckt”? Dat voelt toch beter dan achteraf blozen omdat je een nepbericht hebt gedeeld.

Even terug : wat is een referendum eigenlijk ?

Heel kort : een referendum is een volksstemming. Je legt een vraag of wetsvoorstel voor aan alle kiesgerechtigde burgers, zij stemmen ja of nee, en op basis daarvan wordt er iets besloten.

In theorie een prachtig voorbeeld van directe democratie. In de praktijk ? Nou…

Waarom zijn referenda in Nederland zo uitzonderlijk ?

Oké, hier komt het gekke. Nederland heeft op papier geen traditie van referenda. We zijn een parlementaire democratie – dat wil zeggen dat wij volksvertegenwoordigers kiezen, en zij nemen de beslissingen voor ons. Het idee is : je kiest mensen die jij vertrouwt om het werk te doen, zodat je niet over élk wetsartikel hoeft te stemmen.

En toch : er zijn momenten geweest waarop referenda wél zijn gehouden. De bekendste ? Dat was in 2005, over de Europese Grondwet. En in 2016, over het associatieverdrag met Oekraïne. Beide keren was het een zogenaamd *raadgevend referendum*. En beide keren ging het… nogal mis.

Wat is een raadgevend referendum eigenlijk ?

Tussen 2015 en 2018 hadden we in Nederland een wet die het mogelijk maakte om een raadgevend referendum aan te vragen. Als je genoeg handtekeningen verzamelde – eerst 10.000, daarna 300.000 – dan kon je een referendum afdwingen over een aangenomen wet.

Maar let op : *raadgevend* betekent niet bindend. De Tweede Kamer mocht de uitkomst dus naast zich neerleggen. En dat is precies wat gebeurde. In 2016 stemde een meerderheid tegen het associatieverdrag met Oekraïne… en tóch ging het verdrag gewoon door.

Beetje frustrerend, niet ?

Waarom is de wet alweer afgeschaft ?

Tja. Dat is dus het wrange. In 2018 heeft het kabinet-Rutte III de referendumwet weer ingetrokken. Volgens hen leidde het instrument tot “verwarring” en zou het de representatieve democratie ondermijnen.

Maar eerlijk gezegd voelde het voor veel mensen als : “We luisteren toch niet naar je stem, dus we schaffen het gewoon af.” Het idee dat je als burger écht invloed had, verdween daarmee weer snel.

Zijn referenda helemaal van de baan ?

Niet helemaal. Er bestaan nog vormen van lokale referenda – bijvoorbeeld in Amsterdam of Utrecht kun je soms stemmen over plannen van de gemeente. Maar landelijk ? Nee. Er is op dit moment géén wet die een nationaal referendum mogelijk maakt.

Soms hoor je in Den Haag wel ideeën voor een *bindend correctief referendum* – dat zou burgers de mogelijkheid geven om een wet terug te draaien. Maar dat voorstel is al járen onderweg en stuit op veel weerstand.

Waarom is er zoveel politieke weerstand ?

Goede vraag. Sommigen vinden dat referenda populisme in de hand werken. Dat ze te veel versimpelen. Dat mensen “nee” stemmen uit onvrede, zelfs als ze het onderwerp niet helemaal begrijpen.

Misschien zit daar een kern van waarheid in, maar… is dat niet juist een reden om de politiek begrijpelijker te maken ? Persoonlijk denk ik dat de angst voor referenda vooral laat zien hoe weinig vertrouwen er is – van de politiek richting burgers, en omgekeerd.

En jij ? Zou jij willen stemmen in een referendum ?

Stel je voor : je krijgt een duidelijke vraag. Je kunt meebeslissen over een grote wetswijziging. Zou jij dat doen ? Of denk je : laat het maar aan de Kamer over ?

Want uiteindelijk draait het hierom : willen we als samenleving méér directe invloed, of houden we het bij vertegenwoordigers die “voor ons” spreken ? Moeilijke vraag. Maar wel eentje die we serieus moeten nemen.

En zeg nou zelf… als we het niet eens mogen vragen, hoe weten we dan wat de mensen écht willen ?