Laten we eerlijk zijn : wie heeft er nog nooit een artikel gedeeld zonder echt te checken of het klopte ? Ik ook. Soms zie je een schokkende titel op Facebook of een sensationele tweet en bam, je drukt al op “delen”. Maar achteraf blijkt het nep of compleet uit de context gehaald. Dat gevoel van “oeps” ken je vast. En toch, er bestaan een paar eenvoudige reflexen die je helpen om fake news sneller te herkennen en niet in de val te trappen.
Ik ben er trouwens zelf op gekomen toen ik een lijstje van nieuwe boeken aan het zoeken was op https://livres-sorties.com. Je zou denken : boeken, betrouwbaar, geen ruis. Maar zelfs daar zag ik titels die opzettelijk provocerend waren om aandacht te trekken. Het deed me beseffen dat clickbait en misleiding overal loeren, zelfs op plekken waar je het niet verwacht.
1. Kijk altijd naar de bron
Wie heeft dit eigenlijk geschreven ? Is het een bekende krant, een kleine blog, of een vaag account zonder foto ? Persoonlijk klik ik altijd even door. Soms ontdek je dat de website er uitziet alsof hij in 2004 is blijven hangen en vol staat met schreeuwerige advertenties. Dan weet je al genoeg. Zou jij je gezondheid toevertrouwen aan een dokter met een plastic stethoscoop van de Hema ? Nou, zo moet je het ook zien met info.
2. Check de datum
Dit klinkt banaal, maar ik ben er al vaak ingetrapt. Een nieuwsbericht over een “paniek in de metro van Parijs” bleek gewoon uit 2016 te komen. Toch werd het opnieuw gedeeld alsof het gisteren was gebeurd. Even naar boven scrollen, datum lezen, en je bespaart jezelf een hoop verwarring. Frappant hoe vaak oude info rondgaat alsof het brandnieuw is.
3. Lees verder dan de titel
We kennen het allemaal : die overdreven koppen die je emoties triggeren. “Schokkend ! Politicus X doet Y!” En dan lees je het artikel en blijkt het allemaal veel genuanceerder. Eerlijk, ik heb me er vaak aan geërgerd. Maar het werkt, want wij mensen klikken op drama. Dus : neem die extra 30 seconden om het hele stuk te lezen. Je zal merken dat het vaak minder spectaculair is dan het lijkt.
4. Vergelijk meerdere bronnen
Stel je voor : je hoort van een vriend dat er morgen geen treinen rijden. Paniek. Maar als je checkt bij NS.nl, bij de NOS en misschien nog een derde bron, zie je vaak dat de waarheid heel wat genuanceerder is. Ik doe dit standaard : minstens twee, liefst drie bronnen. Het voelt soms overdreven, maar het bespaart je wel dat gênante moment waarop je een compleet verkeerde story verspreidt.
5. Gebruik factcheck-sites
Er bestaan superhandige tools zoals Snopes of de factcheck-pagina’s van de Volkskrant en NU.nl. Ik weet nog dat ik eens een WhatsApp-keten kreeg over “bananen die besmet zouden zijn”. Even opgezocht en ja hoor : broodjeaap. Het kostte me letterlijk 20 seconden. Waarom zouden we die tools niet vaker gebruiken ? Ze zijn er net om ons tijd en frustratie te besparen.
Tot slot
Fake news verdwijnt niet zomaar, dat is duidelijk. Maar met deze vijf simpele reflexen kun je al een pak sterker staan. Het gaat niet om paranoia, maar om een gezonde portie twijfel en nuchterheid. En zeg eens eerlijk : vind jij het niet ook heerlijk om iemand te kunnen zeggen “hé, dat klopt eigenlijk niet, ik heb het net gecheckt”? Dat voelt toch beter dan achteraf blozen omdat je een nepbericht hebt gedeeld.